In een artikel dat vandaag op DeStandaard.be verscheen, schrikt rector Mark Waer van de wetenschappelijk fraude die zopas aan het licht kwam. Opnieuw toont deze rector het slechtste van zijn kunnen. Het is niet de bedoeling hier aan Waer-bashing te doen, maar zijn flaters niet aanmanen, zou evenmin gepast zijn. De stilte rond het academische conformisme moet non-stop doorbroken worden.
Waer stelt vast dat de toename van frauduleuze praktijken
te verklaren is door de druk op de onderzoekers. Deze is te wijten aan
1) de verhoogde concurrentie tussen academici, niet in de minste plaats
door het hoge aantal doctoraatsstudenten, 2) de interuniversitaire
strijd om imago / reputatie (en de hieraan verbonden financiën) die door
de internationalisering meer dan ooit is losgebarsten, 3) het belang
van publiceren in hoog aangeschreven wetenschappelijke tijdschriften,
waardoor mensen die zich hoofdzakelijk (willen) toeleggen op onderwijs, dienstverlening en administratie in een marginale positie terecht komen en 4) de beperktheid van mogelijke benoemingen aan de academische instellingen die een race to the top
aanmoedigt. Al deze factoren hebben uiteraard een zéér sterk
onderliggend verband. Ze zijn eveneens door-en-door marktideologisch en
anti-sociaal.
Men zou nu denken dat wanneer Mark Waer de
oorzaak van het probleem legt bij bovenstaande factoren, hij die oorzaak
wil aanpakken. Dat is blijkbaar te veel gevraagd. De oplossingen die
hij aanbiedt, zijn hallucinant. Vooreerst, en begrijpelijk, moeten we de
publieke opinie weten te sensibiliseren, waarna Waer verwijst naar het
recent verschenen artikel uit Eos. Meer persaandacht zou het probleem dus op de kaart moeten zetten. So far, so good. Dan ontspoort zijn hele denken echter integraal, met als kers op de taart de claim dat sancties heviger moeten worden, strafrechtelijk zelfs. Daaruit blijkt dat hij nog steeds niets heeft geleerd uit de Van Dyck-affaire.
Via
uitgebreidere inspecties (meer en strengere controle dus), sancties die
verder gaan dan ontslag (bvb. geldboetes, taakstraffen en/of
celstraffen) en bijscholing in "wetenschappelijke integriteit", zouden
we al een pak verder komen volgens Waer. Hij zegt niets over de
problemen van het universitaire systeem zélf. Niets over de nefaste en
desastreuze gevolgen van de Bologna-hervorming. Deze neemt hij als
evident en (schijnbaar) goed genoeg om er niets aan te veranderen. Hij
wil ze zelfs strenger toepassen en de academici hun nu reeds onhaalbare
prestaties omzetten in een politioneel gecontroleerde prestatiedruk.
Druk
en de hieraan verbonden frauduleuze praktijken zullen niet afnemen door
uitgebreider te inspecteren, integendeel, ze zullen zich verplaatsen
naar meer opake zones en dus gevaarlijker worden. Via bijscholing in "wetenschappelijke integriteit"
legt Waer bovendien de verantwoordelijkheid integraal bij de academicus.
Zij moeten zich maar conformeren aan de huidige universitaire
constellatie en verwachtingen. Dat is ook exact wat Waer bedoelt met
"wetenschappelijke integriteit": conformisme aan de opgelegde regels.
Een indirect pleidooi voor meer academische homogenisering dus (waar
gehoorzaamheid aan behoudsgezinde regeltjes altijd toe zal leiden) en de
hieruit volgende exclusiviteit van het wetenschapsdomein met
uitsluiting van hele disciplines tot gevolg.
Ten eerste wil Waer dus meer en strengere controles. Ten tweede wil hij conformisme. Ten slotte zal wie betrapt wordt door de controle en/of zich niet kan/wil conformeren met de regeltjes, het moeten bekopen met ontslag en/of strafrechtelijke sancties. Ik zie weinig redenen om hier niet te spreken over universitaire dictatuur.
Waer heeft hier uiteraard niet op zijn eentje de hand in, maar hangt
weer de laffe rector uit. Hij toonde aan de oorzaken van de frauduleuze
praktijken te kennen, maar wil geen systemische verandering. Meer nog,
hij wil meer conformisme met en controle op het systeem - met hevige
penalisering voor zij die er niet in meelopen. Waar wijst dit op? Zijn universiteiten malafide instellingen geworden die de totaalsom zijn van de hebzucht van hun werknemers? Natuurlijk niet. Zijn ze misschien zodanig ontworteld dat de goedgelovigheid in de werking van hun systeem niet meer herkend wordt?
Evenmin. Het zal eerder liggen aan de lafheid van de ambtenaren die bij
machte zijn er concreet wat aan te veranderen van bovenuit. Of zijn die
hooggeplaatste ambtenaren net wél verblind door hebzucht en/of
naïviteit, terwijl al de rest machteloos toekijkt en ondergaat? Hoe het
ook zij, we hoeven geen verandering te verwachten van de rectoren, enkel
tegenstand.
Wetenschappelijke instellingen verliezen steeds
meer aan geloofwaardigheid en dat stoot op verontwaardiging (zoals Waers
reactie symboliseert), maar het lef om hier tegenin te gaan, ontbreekt elke rector en politicus die bij machte is er iets aan te doen. De tijd om van onderuit in te grijpen, is dan ook opnieuw aangebroken. Studenten (en sympathisanten) die dit universitaire klimaat willen aanklagen, verzamelen zich volgende week donderdag 28 maart doorheen Gent voor een heuse betoging. Wie zich niet tevreden stelt met de omgang met dit soort kwesties, kan ook altijd van zich laten horen op het debat van Eos, deBuren en het FWO op 14 mei in de Handelsbeurs te Gent - laat dergelijke discussies niet alleen over aan de wetenschapselite!